Daha hızlı dönmeye başlayan dünyada işletmelerin/kurumların ayakta diri bir şekilde kalması giderek zorlaşmaktadır. İletişim ve nakil teknolojilerinin hayal edilemeyecek şekilde hızlı gelişmesi, müşteri beklenti ve isteklerinin hızlı değişmesi, özellikle bilginin, ticaretin ve paranın dijitalleşmesi işletmelerin varlıklarını sürdürmesini daha fazla tehdit eder olmuştur. İşletmelerin kâr elde etmek, sosyal fayda sağlamak, süreklilik ve büyümek amaçlarını gerçekleştirmeleri ancak stratejik düşünme, stratejik planlama ve stratejik davranma ile mümkün olabilmektedir. Hızlı değişen çevre ve teknoloji nedeniyle geleneksel yaklaşımlar artık yetersiz kalmaktadır.
Evet sihirli ve havalı kelime strateji… Rakiplerden üstün olmak, benzersiz, taklit edilemez yeteneklere sahip olmak, uzun vadeli düşünmek ve bu üstünlüğü uzun vadeye taşımak, ortalamanın üzerinde getiriye, çıktıya, kâra ulaşmak… Bir başka deyişle uzun vadede ayakta kalmak… Uzun vadede ne kadar uzun? Stratejik yaklaşım açısından sektörüne göre değişmekle birlikte on, yirmi, otuz yıl, stratejik planlama açısından üç-beş yıl… Fakat elektronik sanayi, yazılım sektörü gibi alanlarda bu uzun vadede nerdeyse bir yıl gibi bir süreye de düşebilir.
Stratejik yönetim öncelikle işletme tepe yönetimi için bir zihniyet meselesidir. Tepe yöneticilerin stratejik düşünme ve yaklaşıma sahip olması gerekir. Stratejik yönetim akıllı, gerçekçi ve vizyoner liderlerin işidir. Hayal kurmayı gerektirir, fakat hayalperestlik değildir. Aynı zamanda işletmenin bir takım temel yetenekleri olması veya stratejik liderin işletmeye bazı temel yetenekler kazandırması lazımdır. Stratejik lider, işletmeyi çevresiyle birlikte, özellikle rakipleriyle birlikte düşünmeli, rekabetçi bir yaklaşıma sahip olmalıdır. Her ne kadar stratejik yaklaşım doğasında bir yarışmayı barındırsa da, bu illa rakipleri yok etmek anlamına gelmemektedir. İşbirliği stratejileriyle birlikte pastayı büyütmek, her kesin pastadan daha büyük pay almasını sağlamak ve işleri geliştirmek adına (iyilikte) yarışmakta mümkündür.
Stratejik yönetim oyunu, işletme, sektör ve dış çevre de durum analizini gerçekleştirdikten sonra, ya işletme kaynaklarından (üstün yönlerden) pazara doğru, yada pazarın sunduğu fırsatlardan işletmeye doğru kurgulanır. Her iki kurguda da temel amaç işletmenin üstün yönleri (temel yetenekleri) ile sektör veya dış dünyanın sunduğu fırsatları rakiplerin muhtemel hamlelerini de düşünerek, birleştirip rekabet üstünlüğünü elde etmektir.
Stratejik yönetim aynı zamanda bir teknik meseledir. Bu nedenle vizyoner ve stratejik yönetimi esas alan yöneticiler mutlaka strateji uzmanlarından danışmanlık veya hizmet almalıdırlar. Çünkü durum analizleri, misyon, vizyon belirlemeleri, strateji oluşturmaları, bir çok teknik bilgiyi, bir çok matris oluşturmayı ve nicel veya nitel modellemeyi gerektirmektedir. Dolayısıyla sözle stratejik yönetim gerçekleşmez, ifade etmek, yapmak değildir.
Stratejik yönetim anlayışı girişimci, özgürlükçü ve katılımcı yönetim anlayışlarıyla beslenir. İşbirliği içerisinde bulunduğu bütün kişi ve kurumları paydaş kavramıyla faaliyetlerine ortak eder. Stratejik yönetim anlayışı, sadece kâr amaçlı işletmelerde değil, kamu kurumları, sosyal faaliyetler ve sivil toplum örgütlerinde de uygulanabilir.
Hatta her insan kendi içinde bu yönetim yaklaşımından faydalanabilir. Her insan kendini tanımalı, olumlu ve olumsuz özelliklerini çıkarmalı, elindeki sosyal, kültürel, ekonomik imkânları analiz etmeli, kendi aile, akraba, arkadaş, iş çevresinin kendine sunduğu fırsatları fark etmelidir. Bunlara göre, hayattaki kendi görevini (misyonunu) belirlemeli, ulaşmak istediği orta ve uzun vadeli vizyonunu hedeflemeli ve onlara ulaşmak için bir takım stratejiler, faaliyetler yapmalıdır. O zaman, o insan başarılı olmaz mı?
Misyonu insanlara hayırlı olmak, vizyonu iyiliği yaymak, stratejisi hayırda yarışmak ve faaliyeti paylaşmak olan insanlar olmak dileğiyle…
Doç. Dr. Sedat Bostan
