Hasta hakları insan haklarının sağlık sektöründe uygulaması ve insanların sadece insan olmalarından dolayı, sağlık hizmeti alma sürecinde hak ettikleri muamele ve özenin sağlık kurumu ve çalışanları tarafından gösterilmesi olarak (1,3,4 ) tanımlamaktadır. Hasta hakları kavramı literatüre 1980’li yıllarda girmesiyle birlikte, 1990 yıllarda gelişerek, bilimsel tartışma ve bildirilere konu olmuş, 2000’li yıllarda ise sağlık işletmelerinde/kurumlarında uygulanmaya başlanarak hukuki bir alt yapı kazanmış, 2010’lu yıllarda kurumsal bir yapı haline dönüşmüştür.
İnsan hakları kurulları gibi danışma kurulu statüsünde olan hasta hakları kurulların sağlık müdürlüklerine taşınması ve tek kurul haline dönüştürülmesi, her hastanede ayrı kurulan ve hasta hakları kurulu ve yapılan kurul toplantıları için katlanılan zaman ve diğer maliyetleri ortadan kaldırmış olmaktadır. Ayrıca ildeki sağlık hizmetlerinin planlama ve denetiminden sorumlu en üst birim olan sağlık müdürlüğü bünyesinde olması kurulun etki gücünü artıracağı düşüncesini destekleyebilir. Ayrıca sürekli hasta şikayetlerine bakacak bu kurul üyelerinin zaman içerisinde konuya olan hakimiyetleri artacağı varsayılabilir. Kurulun doğrudan sağlık hizmeti veren kurum içerisinde olmamasından dolayı olaya objektif yaklaşımı güçlendireceği düşünülebilinir. Bütün bunlarla birlikte kurula katılan sivil toplum örgütü temsilcisi ve vatandaşın kurul toplantılarına düzenli katılımını sağlamak üzere “huzur hakkı” uygulaması önerilir.
Bu çalışmanın amacı hasta halkaları ihlalleri konusunda 2012 yılı sonrasında Trabzon ilinde yapılan yazılı şikayetlerin karar sürecinin araştırılması ve hastane hasta hakları kurullarının kaldırılarak, sağlık müdürlükleri bünyesinde merkezi bir kurul olarak oluşturulmasının kurul kararlarını nasıl etkilediğinin araştırılmasıdır. Elde edilen bulgular doğrultusunda yukarıda ifade edilen iddia ve varsayımları tartışmaktır.
Araştırma Trabzon ilinde yapılmıştır. 2012, 2013, 2014 yılları arasında beş kamu hastanesinde gerçekleşen hasta şikayetleri hakkında, hastane hasta hakları kurulları ve 2015 yılında il sağlık müdürlüğü hasta hakları kurulunun kararlarının analizini içermektedir. Kararlar şikayet eden kişilerin demografik özellikleri, şikayet edilen kişi, birim, şikayet konusu, karar ve kararın veriliş şekli açısından yıllara göre incelenmiştir. Değişim çapraz tablolar oluşturarak ve yıllar arasındaki değişimin farklılaşmasının önemi Pearson Chi-Square testi ile izlenmeye çalışılmıştır.
Sonuç olarak kamu hastane birlik yapılanması hastaların yazılı şikayetlerini azaltmış olup yerinde çözüm uygulamalarını güçlendirmiştir. Önemli olan hastaların sorunlarının çözülerek sağlık hizmeti almalarının sağlanması olduğu için bu durum olumlu görülmüştür. Hasta hakları kurullarının sağlık müdürlükleri bünyesinde birleştirilmesi ve üye yapısının değiştirilmesi de kararların daha profesyonelce ve objektif alınmasına katkı sağlamıştır.
Bununla birlikte, özellikle hasta muayenesi ve tıbbi işlemlerinin yapılması esnasında geleneksel hale gelmiş ve hastalar tarafından kanıksanmış olan mahremiyet ihlalleri önemli bir sorundur. Yine kanıksanmış olan hastanın hastalığı ve tedavisi hakkındaki bilgilendirilme eksikliği tedavi etkinliğini azaltmaktadır. Özellikle acil servislerde çalışan sağlık personelinin 16-24 saat nöbet usulü çalışma düzenine sahip olması sağlık çalışanlarında tükenmişliği, tıbbi bakımda ise “özensizliği” tetiklemektedir. Sağlık yöneticileri ve eğitimciler bu sorunlarla yakından ilgilenmelidirler. Hasta hakları alanında kazanılan mesafenin daha da artırılması, profesyonelce ve kaliteli hizmet sunumunun kaizen yaklaşımı ile sürekli iyileştirilmesi atılacak yeni adımlara bağlıdır.
